Początki rozwoju czytelnictwa i działalności bibliotecznej na terenie Limanowej sięgają pierwszej połowy XIX wieku. Mniej więcej w tym czasie zaczęto gromadzić czy też wypożyczać książki. Przykładną inicjatywę dał ksiądz Jan Duszyński, proboszcz limanowskiej parafii w latach 1804 — 1837. Założył on bibliotekę parafialną z księgozbiorem liczącym około tysiąc tomów. Książki tej biblioteki były powszechnie udostępniane.

W 1900 roku z inicjatywy emigranta z zaboru rosyjskiego Józefa Becka (podpisywał się Bek) i jego żony Bronisławy powstało w Limanowej Koło Towarzystwa Szkoły Ludowej z wypożyczalnią książek. Była to pierwsza tzw. biblioteka publiczna w Limanowej i szybko rozbudziła zainteresowania czytelnicze lokalnej ludności. Mieściła się w budynku obok kościoła parafialnego. Wypożyczalnia czynna była przede wszystkim w niedzielę, a jej obsługą zajmowali się osobiście Bekowie.

W 1910 roku biblioteka Towarzystwa Szkoły Ludowej liczyła już 2.800 tomów oraz 18.977 zarejestrowanych wypożyczeń. Do najbardziej poczytnych należały powieści polskich klasyków. Prenumerowano także trzy czasopisma bieżące. Placówka prowadziła na terenie powiatu 11 własnych oddziałów. Do chwili obecnej zachowało się jeszcze ok. 100 egzemplarzy woluminów sygnowanych pieczęcią Biblioteki TSL. W roku 1918 Beckowie wyjechali z Limanowej, a instytucją w okresie międzywojennym kierowały Maria Russocka oraz Eugenia Wolf. Siedziba placówki znajdowała się w lokalu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.

W 1939 roku limanowska placówka (z liczbą około 2 tysięcy woluminów) zostaje podniesiona do rangi Biblioteki Powiatowej, a jej kierownictwo obejmuje Maria Najwer. Oficjalną działalność stopuje wybuch wojny. Zbiory biblioteczne przeniesione zostają do budynku Szkoły Podstawowej (obecnie SP nr 1). Podczas działań wojennych szkołę zajmują oddziały niemieckie. Znaczna część zbiorów i dokumentacji bibliotecznej zostaje zniszczona. Reszta ulega rozproszeniu. Po zakończeniu wojny całą działalność oraz księgozbiór trzeba organizować od nowa.

Jednak już 1 listopada 1945 roku uruchomiono Bibliotekę Powiatową i Miejską. Z ocalałych woluminów, darów miejscowej społeczności, skromnych subwencji państwowych, a także dzięki zabiegom miejscowych władz, zgromadzono księgozbiór liczący prawie 2.3 tys. tomów. Rok później biblioteka została przeniesiona do nowego lokalu przy ulicy Władysława Orkana 10. Oficjalne i uroczyste otwarcie nastąpiło 4 maja 1947 roku. Połączone było ono z okazjonalną wystawą przygotowaną przez kierowniczkę Marię Najwer.

Biblioteka w tym czasie obsługiwała 12 gmin w powiecie i organizowała biblioteki gminne w Mszanie Dolnej, Dobrej i Niedźwiedziu. W 1949 roku zbiory biblioteczne przeniesiono do nowego lokum przy ulicy Ignacego Daszyńskiego 4. W nowych pomieszczeniach zorganizowano wypożyczalnię, czytelnię czasopism oraz magazyn. Tutaj placówka prowadziła swoją działalność do roku 1975. Dzięki wytężonej pracy kadry bibliotecznej, krąg czytelników stale się powiększał. Podobnie jak i liczba posiadanych zbiorów bibliotecznych. Systematycznie rozrastała się sieć biblioteczna na mapie całego powiatu (mimo niedogodności związanych choćby z utrudnioną komunikacją czy brakiem stosownych środków lokomocji). W roku 1971 następuje zmiana na stanowisku kierownika placówki. Na emeryturę przechodzi Maria Najwer. Jej miejsce zajmuje Zofia Toporkiewicz — Włosińska. Swoją funkcję pełni do roku 1982. Nowa kierowniczka zabiega o dalszy rozwój sieci bibliotecznej na terenie powiatu oraz o poprawę warunków lokalowych. Nie zapomina się o popularyzacji przedsięwzięć kulturalnych oraz podnoszeniu wykształcenia i kwalifikacji kadry bibliotecznej. Działania te kończą się sukcesami tej wielce zasłużonej dla historii biblioteki osoby.

Od 1 czerwca 1975 roku, w wyniku zmian administracyjnych kraju, zasięg i zakres działania limanowskiej placówki został ograniczony. Przemianowana została też jej nazwa (Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Limanowej). W jej struktury weszło również 9 filii w okolicznych miejscowościach. Mimo zmian – wydawałoby się niekorzystnie wpływających na status placówki – jej aktywność nie osłabła. W listopadzie 1976 roku przeprowadzono się do nowego lokalu (przy ul. Matki Boskiej Bolesnej 13). Ten wyremontowany budynek zapewnił znacznie bardziej komfortowe warunki do prowadzenia działalności bibliotecznej. Łączna powierzchnia lokalu była dziesięciokrotnie większa od dotychczasowej. 1 grudnia 1982 roku funkcję dyrektora objęła Halina Matras. W tym okresie zdecydowano się na rozbudowę obiektu oraz przeprowadzenie koniecznych remontów. Na potrzeby placówki zaadaptowano pomieszczenia strychowe budynku uzyskując tym sposobem dodatkowe 300 m²powierzchni. W nowych salach zorganizowano dział zbiorów regionalnych, czytelnię popularno — naukową i czasopism oraz dział zbiorów muzycznych. Podczas uroczystego otwarcia nowo wyremontowanego budynku (1983r.) Bibliotece Miasta i Gminy w Limanowej nadano imię Władysława Dunarowskiego. Odsłonięta została także pamiątkowa tablica dokumentującą ten fakt.

W 1992 roku nastąpił rozdział organów samorządowych. Powołano dwie jednostki organizacyjne: Miasto Limanowa i Gminę Limanowa. Biblioteka, pozostając przy mieście, przyjęła nazwę Miejskiej Biblioteki Publicznej. W jej obecną strukturę wchodzi także 1 filia miejska w Limanowej-Sowlinach. Natomiast od 1 sierpnia 1999 roku, w wyniku zawartego porozumienia między powiatem limanowskim a miastem Limanowa, placówce powierzono realizowanie zadań Powiatowej Biblioteki Publicznej dla Powiatu Limanowskiego — pracownik biblioteki sprawuje merytoryczną opiekę nad wszystkimi 37 bibliotekami publicznymi w powiecie. Od tego momentu pełna nazwa instytucji brzmi: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. Najczęściej jednak używany jest tylko drugi człon tej nazwy. W 1998 roku rozpoczęła się komputeryzacja i elektroniczna inwentaryzacja zbiorów bibliotecznych, którą zakończono w 2005. Od tego czasu funkcjonuje już w pełni elektroniczna rejestracja i ewidencja.

Kolejne lata to przede wszystkim rozwój biblioteki pod względem popularyzacji czytelnictwa, co za tym idzie organizowania licznych konkursów, współpracy z miastami partnerskimi, instytucjami, organami samorządowymi oraz organizowanie licznych spotkań autorskich i imprez kulturalnych. W 2011 roku dyrektor biblioteki Halina Matras odchodzi na emeryturę, a jej funkcję przejmuje Joanna Michalik, która kontynuuje dorobek swoich poprzedniczek aż po dzień dzisiejszy by książnica przyciągała coraz więcej czytelników i była coraz bardziej zautomatyzowana.

W ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa Infrastruktura Bibliotek 2016-2000 oraz wkładu finansowego Urzędu Miasta Limanowa w 2017 roku rozpoczął się projekt pt. „Przebudowa i rozbudowa budynku przy ul. Czecha w Limanowej dla potrzeb Miejskiej Biblioteki”. W wyniku którego Miejska Biblioteka po wielu latach zmieniła swoją siedzibę i od roku 2020 zaczęła dzielić budynek wraz z Limanowskim Domem Kultury oraz filią Biblioteki Pedagogicznej z Nowego Sącza na ulicy Bronisława Czecha 4.

Praca w bibliotece w nowym miejscu od 2020 roku została nieco przeorganizowana. Z uwagi na potrzeby czytelników część zbiorów dawnej Czytelni popularno-naukowej została udostępniona do wypożyczania w Wypożyczalni dla dorosłych. Zatem w Wypożyczalni mieści się już nie tylko literatura piękna, ale i literatura popularna i popularno-naukowa oraz wydzielona kolekcja Zbiorów regionalnych, językowych i czasopism. W nowej Wypożyczalni można oczywiście skorzystać ze zbiorów udostępnianych prezencyjnie czyli na miejscu. Obok wielofunkcyjnej Wypożyczalni ogólnej na parterze nowo wyremontowanego budynku mieści się Miejska Galeria Sztuki, gdzie zgodnie z wieloletnią tradycją prezentowane są w różnorakiej formie prace limanowskich artystów i nie tylko. Zaś na pierwszym piętrze mieści się Oddział dla dzieci oraz Czytelnia główna ze zbiorami specjalnymi i multimedialnymi. Obecny budynek książnicy dostosowano do wymagań osób niepełnosprawnych. Został on bowiem wyposażony w windę oraz specjalne podjazdy. Dla wygody czytelników zamontowano książkomat i wrzutnię oraz system bezpieczeństwa zasobów bibliotecznych.

Od ponad 100 lat Miejska Biblioteka Publiczna w Limanowej rozwija oraz uatrakcyjnia swoją działalność na rzecz lokalnego środowiska. Odbywa się to poprzez aktywne uczestnictwo w życiu społecznym oraz kulturalnym Limanowej i okolicy. Oprócz obowiązków wynikających z samej istoty funkcjonowania, placówka prowadzi szereg innych form działalności związanych z szeroko rozumianym upowszechnianiem kultury wśród lokalnej społeczności. Są to różnorodne spotkania z literatami, dziennikarzami, politykami, ludźmi nauki, teatru, muzyki. Nie sposób wymienić wszystkich znamienitych gości, którzy odwiedzili MBP i spotkali się z mieszkańcami miasta. Byli to m.in. Andrzej Grabowski, Wisława Szymborska, Władysław Dunarowski, Ludwik Jerzy Kern, Leszek Mazan, Aleksander Krawczuk, Dorota Terakowska, Agnieszka Holland, Jerzy Trela, Renata Kretówna, Alosza Afdiejew, Łukasz Rybarski, Artur Więcek, Barbara Gawyluk, Joanna Krzyżanek, muzycy Filharmonii Krakowskiej, aktorzy teatru „Rabcio”, ministrowie kultury poszczególnych rządów, ambasadorzy i konsulowie krajów sąsiednich.

Biblioteka podejmuje różne formy popularyzacji czytelnictwa, których celem jest zdobywanie coraz większej rzeszy „klientów”. Ważnym adresatem tych działań są dzieci i młodzież szkolna. Forma i treść imprez jest różnorodna. Poprzez organizowanie konkursów literackich, spotkania z autorami, wieczory poezji czy np. odczyty – ta grupa czytelników poddawana jest swoistej edukacji literackiej. Dzięki temu młody „narybek” biblioteczny chętniej wchodzi w świat książki i literatury.

Dla najmłodszych czytelników są też przygotowywane konkursy plastyczne czy recytatorskie. Ich tematyka jest często związana z terenem Limanowszczyzny, jego obyczajowością ludową, regionalizmem i sztuką. Młodzież, oprócz popularyzowania kultury charakterystycznej dla regionu, sama się z nią zapoznaje i pogłębia wiedzę. W tego typu imprezach biorą udział także uczniowie szkół i klas specjalnych czy warsztatów terapii zajęciowej z którymi biblioteka dobrze współpracuje. Uczestnicy tych warsztatów często prezentowali efekty swych pasji literackich lub np. zainteresowań plastycznych podczas wieczorów poetyckich czy wernisaży. Placówka organizowała także — jako pierwsza instytucja w Limanowej – kursy języków obcych oraz bale karnawałowe dla najmłodszych (w tym również dzieci niepełnosprawnych). Oddział dla dzieci chętnie bierze udział w różnych inicjatywach i kampaniach społecznych, na przykład kampania „Mała książka – wielki człowiek” ciesząca się dużym powodzeniem. Okres ferii i wakacji to także czas wielu atrakcji dla najmłodszych przygotowanych w MBP. Dzieci chętnie uczestniczą w różnych kreatywnych zajęciach w wolnym czasie. Co roku odbywa się „Pasowanie na czytelnika”, podczas którego uczniowie klas drugich Szkół Podstawowych w Limanowej w uroczysty sposób zostają przyjęci do licznego grona czytelników limanowskiej książnicy. Tym samym przystępują do konkursu czytelniczego pt. „Tobie książko przyrzekamy”.

Oferta kulturalna skierowana do młodych jest różnorodna, bogata i ciekawa. Duża w tym zasługa kadry pracowniczej, która z pasją angażuje się w inicjowanie i przygotowywanie tego typu przedsięwzięć oraz solidne wykonywanie zadań bibliotecznych. I nie dotyczy to tylko imprez kulturalno — środowiskowych, ale całokształtu regulaminowej działalności biblioteki. Miejska Biblioteka Publiczna nie zapomina o macierzystym regionie, a w szczególności jego historii, kulturze i sztuce. Przygotowywane są odczyty i prelekcje tematycznie związane z Limanowszczyzną, lekcje biblioteczne, konkursy wiedzy o regionie. Odbywają się spotkania z artystami ludowymi, pisarzami regionalnymi czy historykami. Także różnorodne rocznice (historyczne, literackie, narodowe) są organizowane, upowszechniane i obchodzone przez bibliotekę. W 2000 roku miał miejsce jubileusz 100-lecia powstania biblioteki. Wtedy to w krakowskiej Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej zorganizowana została duża wystawa pt.„Limanowa — miasto w roku 2000”.

Placówka aktywnie uczestniczy w organizacji DNI LIMANOWEJ oraz innych imprezach czy wydarzeniach kulturalnych organizowanych w mieście. Prowadzi również współpracę ze wszystkimi instytucjami kultury i szkołami limanowskimi. Dotyczy to również współpracy z jednostkami kulturalnymi miast partnerskich Limanowej: Dolny Kubin (Słowacja),Wathlingen (Niemcy), Truskawiec (Ukraina), Nagykallo (Węgry), Niles (USA). Nie sposób nie wspomnieć o zażyłej, partnerskiej przyjaźni z Biblioteką Orawską w Dolnym Kubinie. Wzajemne kontakty, zawiązane już „dziesiąt” lat temu, owocują realizacją wspólnych przedsięwzięć i międzynarodowych projektów kulturalnych dla młodzieży szkolnej z Limanowej i Dolnego Kubina.

Od 2015 roku jesienią z inicjatywy MBP cyklicznie odbywają się Limanowskie Dyktanda. Udział w tym wydarzeniu jest bezpłatny, a na limanowskich mistrzów ortografii czekają zawsze atrakcyjne nagrody. Konkurs cieszy się dużą popularnością w lokalnym środowisku, bowiem obejmuje on cały powiat. Do współpracy przy ocenie prac zapraszane są autorytety ze środowiska naukowego, szczególnie humanistycznego, co również wpływa na prestiż wydarzenia.

Osobne miejsce w procesie upowszechniania kultury zajmuje funkcjonująca od roku 1984 Miejska Galeria Sztuki. Tutaj prezentowane są różnorodne odmiany sztuki plastycznej w wykonaniu profesjonalistów i amatorów. To w tym miejscu można doświadczyć żywego kontaktu ze sztuką w postaci wystaw np. rzeźby, grafiki, malarstwa, fotografii czy medalierstwa.

Galeria jest otwarta na wszelkie propozycje zarówno twórców jak i odbiorców. Średnio co miesiąc zmieniane są wystawy, ekspozycje i wernisaże. Świadczy to o zainteresowaniu: artystów do eksponowania swych dzieł, chętnych do zwiedzania, jak również o renomie, jaką na przestrzeni lat wyrobiła sobie Miejska Galeria Sztuki wśród lokalnej społeczności. Poza tym inauguracyjne wernisaże tworzą dobrą sposobność do spotkań i wymiany poglądów przedstawicieli środowisk artystycznych oraz miłośników sztuki. Takim forum wymiany poglądów i prezentacji artystycznej jest też powołany niedawno pod patronatem biblioteki Limanowski Klub Literacki. Ludzie pióra z regionu mają sposobność do konsolidacji i wzajemnej integracji.

 

Miejska Biblioteka Publiczna w Limanowej to ważna instytucja dla miasta i okolicy. Zajmuje wyraźne, znaczące miejsce na mapie jednostek kultury powiatu. Od ponad 100 lat rozwija swoją działalność na rzecz lokalnego środowiska, aktywnie uczestnicząc w życiu kulturalnym miasta i regionu. Pełni rolę uniwersalnego ośrodka informacji. Mimo problemów finansowych, które dotykają praktycznie każdą tego typu placówkę, jest ona aktywna i przyjazna czytelnikowi. Warte podkreślenia jest jej środowiskowe nastawienie – wyczulenie na to, czego lokalna społeczność oczekuje z jej strony oraz próba realizacji tych oczekiwań i potrzeb. Także funkcja kompensacyjna w działalności biblioteki jest bardzo istotna. W chwilach apatii, bezradności, przygnębienia czy frustracji często dobra książka, ciekawy utwór muzyczny czy interesujący wernisaż pozwala odpocząć psychicznie, uciec w świat literatury czy sztuki.